Weg van het landgoed | GGZ Oost Brabant 2018

Weg van het landgoed 15 Opsluiting van de zinnelozen De geschiedenis van de psychiatrie in Nederland begint bij de welgestelde Bosschenaar Reinier van Arkel (ca. 1401-1439). In zijn testament gaf hij aan dat zijn vermogen moest worden besteed aan de bouw van een gasthuis voor ‘arme sinnelose menschen’ die men ‘van noetewegen spannen, bynden en sluyten moet’. Het dolhuis opende in 1442 en werd de eerste psychiatrische instelling van Nederland. Van een georganiseerde opvang van zinnelozen was in die tijd echter nog geen sprake. Meestal werden ze, zo goed en kwaad als het ging, door hun familie opgevangen en gedoogd, maar vaak werden ze ook verstoten. Mensen dachten dat ze behekst waren, of in de greep van de duivel. Als ze een gevaar vormden voor de samenleving, werden ze opgesloten in gevangenissen, poortgebouwen of kerkers. Soms waren er particulieren of kloosterge- meenschappen die zich over hun lot ontfermden, maar een dokter kwam er zelden aan te pas. Tehuizen, als ze er al waren, waren enkel op opvang gericht – nooit op herstel. Van opsluiting naar afzondering van de ‘sinnelose mensch’ Zinneloosheid als ziekte In de 18e eeuw begonnen landen als Engeland en Frank- rijk anders te kijken naar het begrip krankzinnigheid. William Tuke (Engeland) en Philippe Pinel (Frankrijk) beschouwden het als een ziekte en pleitten voor een meer humane behandeling. Krankzinnigen werden sindsdien steeds vaker gescheiden van andere gevange- nen en bevrijd van hun ketenen. Omdat de stad niet als gezonde omgeving werd gezien, verrezen in deze landen de eerste grote psychiatrische instellingen op het platteland. Menschlievend Besluit Het duurde nog jaren voordat dit nieuwe perspectief ook tot in Nederland doordrong. In 1818 liet Koning Willem I een brief uitgaan, die bekend werd onder de naam ‘Menschlievend Besluit’. Hierin riep hij op tot verbetering van de zorg en huisvesting van krankzinnigen. Er werd onderzoek gedaan naar de omstandigheden waaronder zij leefden; bijna geen van de instellingen voldeed aan de criteria. Opsluiten, straffen, vastbinden – in de vroege jaren van de Nederlandse psychiatrie stond de onmacht centraal in de omgang met geesteszieken. De oprichting van een gesticht op het platteland was in dat opzicht een enorme stap vooruit. Mensen konden er rustig en afgezonderd leven, het werken op het land zou bovendien goed zijn voor de geestelijke gesteldheid. 1870: gescheiden wonen op een landgoed Tehuizen, als ze er al waren, waren enkel op opvang gericht - nooit op herstel